ભારત જ્યારે દિવાળી સિઝન માટે તૈયાર થઈ રહ્યું છે ત્યારે સુકા મેવાં અને નટ્સનો બજાર ફરી એકવાર કેન્દ્રસ્થાને આવ્યો છે — એક તરફ તહેવારી ભેટરૂપે આવશ્યક વસ્તુ તરીકે અને બીજી તરફ વપરાશકર્તાઓના ખર્ચના વલણનું દર્પણ તરીકે.
વર્ષ 2024માં દિવાળી 31 ઑક્ટોબરે આવી હતી, જ્યારે આ વર્ષે 2025માં તે 20 ઑક્ટોબરે વહેલી આવી રહી છે.
આ વર્ષની બજાર પરિસ્થિતિ સ્થિરતા અને અચંબાનો મિશ્રણ બતાવે છે.
ઇનગ્લોબલ બિઝનેસ ફાઉન્ડેશનના સચિવ હિરેન ગાંધીના જણાવ્યા મુજબ, અમદાવાદ, દિલ્હી, મુંબઈ અને ચેન્નઈ જેવા મુખ્ય ટ્રેડિંગ કેન્દ્રોથી મેળવાયેલા આંકડાઓ દર્શાવે છે કે જ્યારે કેટલાક મેવાંના ભાવ સ્થિર રહ્યા છે, ત્યારે કેટલાકમાં આયાત નીતિમાં ફેરફાર, જીએસટી સુધારા અને આંતરરાષ્ટ્રીય પુરવઠાની પરિસ્થિતિને કારણે મોટાપાયે ઉતાર-ચઢાવ જોવા મળ્યો છે.
બજારનું સમીક્ષાત્મક વિશ્લેષણ
- જીએસટી ઘટાડાનો પ્રભાવ (22 સપ્ટેમ્બર 2025થી અમલમાં):
બદામ, કાજુ, પિસ્તા, અખરોટ, અંજીર અને ખજુર સહિત મોટાભાગના સુકા મેવાં પરનો જીએસટી દર 12%થી ઘટાડીને 5% કરવામાં આવ્યો છે. શરૂઆતમાં કિંમતોમાં થોડો ઘટાડો નોંધાયો, પરંતુ તહેવારી માંગ અને પુરવઠાની મર્યાદાઓને કારણે તે અસર જલદી સમતોલ થઈ ગઈ. - દેશી માંગમાં વૃદ્ધિ:
ભારતનો સુકા મેવાં માર્કેટ દર વર્ષે લગભગ 11% વૃદ્ધિ દરે (2024–2028) વધે છે. કુલ વાર્ષિક વેચાણમાંનું લગભગ 60% દિવાળીની આસપાસ થાય છે, જે દર્શાવે છે કે આ બજાર કેટલું તહેવાર અને ભેટસંસ્કૃતિ સાથે જોડાયેલું છે. - આંતરરાષ્ટ્રીય સપ્લાય ચેઈન પરિબળો:
- અફઘાનિસ્તાન, યુએસએ અને ચિલી જેવી મુખ્ય સપ્લાય દેશોથી આયાતમાં વિલંબ થયો.
- ચલણમાં ફેરફાર અને ફ્રેઇટ ખર્ચની અસરથી હોલસેલ દરોમાં ફેરફાર થયો.
- ઊંચા શુલ્કવાળા પ્રદેશોમાંથી આયાત ઘટતાં હોલસેલ માર્કેટમાં વિતરણ અસંતુલિત રહ્યું.
વસ્તુવાર વિશ્લેષણ
અંજીર (Figs): સૌથી મોટો ભાવ ઘટાડો
આ વર્ષે સૌથી મોટો ફેરફાર અંજીરનાં ભાવમાં નોંધાયો છે — ₹2,400/kg (2024)થી ઘટીને ₹1,800/kg (2025) થયા છે — એટલે કે 25% ઘટાડો.
ભારતમાં વેચાતા લગભગ 90% અંજીર અફઘાનિસ્તાનમાંથી આયાત થાય છે. ત્યાંના નિકાસ વિઘ્નો અને આંતરરાષ્ટ્રીય માંગમાં ઘટાડાને કારણે ભારતમાં પુરવઠા વધ્યો અને વેપારીઓએ સ્ટોક ક્લિયરન્સ કરીને બજારને સ્થિર બનાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો.
અખરોટ (Walnuts): નોંધપાત્ર વધારો
અખરોટના ભાવમાં 25% નો વધારો નોંધાયો છે — ₹625/kg થી ₹780/kg સુધી.
ચિલીમાંથી આવતા અંડર-ઇન્વૉઇસ્ડ માલ પર કડક કસ્ટમ કાર્યવાહી અને અમેરિકા તરફથી વધેલા નિકાસ દરના કારણે કિંમતોમાં ઉછાળો આવ્યો છે.
સ્થિર વિભાગ: બદામ, કાજુ અને પિસ્તા
બદામ (California): ₹800/kg પર સ્થિર.
કાજુ (W320): ₹825/kg થી ઘટીને ₹820/kg — નાનો ઘટાડો, GSTના કારણે સમતોલ.
પિસ્તા: ₹1,100/kg પર યથાવત્, પૂરતો પુરવઠો મળવાથી સ્થિરતા.
ખજૂર (Dates) અને કિસમિસ (Raisins): થોડો ઘટાડો
ખજૂર: સાઉદી અને ઇરાની પ્રીમિયમ વેરાયટીમાં આશરે ₹100/kgનો ઘટાડો નોંધાયો. કિસમિસ: આશરે 10% ઘટાડો, મહારાષ્ટ્રમાં વધારે પાક અને નિકાસ માંગ ઘટવાને કારણે.
દિવાળી 2025 – સુકા મેવાંના ભાવમાં ફરક
| વસ્તુ/પ્રકાર | 2024 (₹/kg) | 2025 (₹/kg) | ફરક (₹/kg) | % ફેરફાર | ટ્રેન્ડ સારાંશ |
|---|---|---|---|---|---|
| બદામ | 800 | 800 | 0 | સ્થિર ભાવ | |
| કાજુ | 825 | 820 | -5 | -0 | નાનો GST લાભ |
| પિસ્તા | 1100 | 1100 | 0 | સંતુલિત બજાર | |
| અંજીર | 2400 | 1800 | -600 | -25% ↓ | અફઘાન પુરવઠાનો અસર |
| ખજૂર | ~900 | ~800 | -100 -10% | નાનો સુધારો | |
| અખરોટ | 625 | 780 | +155 | +25% ↑ | કસ્ટમ દબાણ |
| કિસમિસ | ~500 | ~450 | -50 | -10% | સ્થાનિક ઉત્પાદન વધ્યું |
- સૌથી મોટો ઘટાડો: અંજીર ↓ ₹600/kg
- સૌથી મોટો વધારો: અખરોટ ↑ ₹155/kg
- સ્થિર: બદામ, કાજુ, પિસ્તા
દિવાળી 2025ના Dry Fruits Marketએ અસ્થિરતામાં પણ સ્થિરતા દાખવી છે. નીતિ પરિવર્તન અને પુરવઠાની અડચણ વચ્ચે પણ ગ્રાહકોની તહેવારી ખરીદી અને ઉત્સાહે બજારને સ્થિર રાખ્યું છે.
હિરેન ગાંધી કહે છે
“તહેવારી સીઝન ભારતના વપરાશકર્તા વિશ્વાસનું દર્પણ છે. વૈશ્વિક અનિશ્ચિતતા વચ્ચે પણ દિવાળીની માંગ હંમેશાં ભારતના સુકા મેવાંના વેપારને ગતિ આપે છે.”
સચિવ, InGlobal Business Foundation (અમદાવાદ / દિલ્હી / મુંબઈ / ચેન્નઈ)
Subscribe Deshwale on YouTube
